غرب تمایلی برای فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران ندارد

فرزین ندیمی، یک تحلیلگر دفاعی و امنیتی و عضو پیوسته موسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک می گوید: ایران پاراگراف چهارِ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ را با ارسال پهپادها یا حتی موشک های کروز به روسیه که بردی بیش از ۳۰۰ کیلومتر دارند، نقض کرده است

سایت فوربس در گزارشی که سایت دیپلماسی ایرانی آن را ترجمه کرده به بررسی ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین پرداخته و نوشت:

از ماه سپتامبر گذشته تاکنون، روسیه صدها قبضه مهمات پرسه زن (پهپادهای خودانفجاری) ایران را علیه شبکه های برق اوکراین به کار گرفته است. تهران پهپادهایی به مراتب سریعتر و مرگبارتر و نیز موشک های بالستیک برد کوتاه هم دارد که ممکن است پس از اکتبر آینده، در اختیار روسیه قرار دهد یعنی زمانی که یک محدودیت کلیدی قطعنامه ۲۰۱۵ شورای امنیت برداشته می شود که ایران را از صادرات موشک منع می کند.

در ماه دسامبر، وبسایت آکسیوس گزارش داد که ایران در نظر دارد بُرد و حجم انفجاری موشک های بالستیک بُرد کوتاه خود را که برای روسیه ارسال می کند، کاهش دهد تا ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نباشد که ایران را تا اکتبر ۲۰۲۳، از صادرات پهپادها و موشک های با بُرد بیش از ۳۰۰ کیلومتر و کلاهک انفجاری بیش از ۵۰۰ کیلوگرم منع می کند. اگر ایران این قطعنامه را نقض کند، می تواند به فعال شدن سازوکار ماشه بیانجامد.

این قطعنامه در سال ۲۰۱۵ و به عنوان بخشی از توافق هسته ای برجام صادر شد. در چارچوب این قطعنامه، ممنوعیت واردات و صادرات تسلیحات متعارف ایران در اکتبر ۲۰۲۰ برداشته شد. تهران از آن زمان صدها قبضه مهمات پرسه زن، و عمدتا هم مدل شاهد ۱۳۶ را به روسیه ارسال کرده و انتظار می رود که در برابر، جنگنده های سوخوی ۳۵ روسی را امسال دریافت کند.

با این حال، روشن نیست که ایران تا به اینجا، موشک های بالستیک برد کوتاه یا پهپادهای برد بلندتر همچون آرش ۲ را به روسیه داده است یا نه. گزارش ها می گوید که تهران در نظر دارد تا موشک بالستیک برد کوتاه فاتح ۱۱۰ را اصلاح کند، موشکی که می تواند اهدافی در فاصله ۳۰۰ کیلومتری را بزند. هدف این است که اطمینان حاصل شود که قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض نخواهد کرد. 

ایران همچنین ارسال موشک های بالستیک برد کوتاه ذوالفقار را رد کرده که بردی ۷۰۰ کیلومتری دارند. حجم بالایی از این جنگ افزارها می تواند روسیه را احتمالا قادر سازد که ویرانگری سازمان یافته شبکه های برق و زیرساخت های اوکراین را ادامه یا حتی گسترش دهد.

فرزین ندیمی، یک تحلیلگر دفاعی و امنیتی و عضو پیوسته موسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک می گوید: “همانند بسیاری از اروپایی ها بر این باورم که ایران پاراگراف چهارِ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ را با ارسال پهپادها یا حتی موشک های کروز به روسیه که بردی بیش از ۳۰۰ کیلومتر دارند، نقض کرده است اما زیر فشار بین المللی، تهران شاید درباره ارسال موشک های بالستیک، رویکرد دیگری را در پیش گرفته باشد و اگر ایران پیش از این انواعی از موشک های بالستیک برد کوتاه را در اختیار روسیه قرار داده باشد، چه بسا از روسیه خواسته که از آنها در بردی فراتر از ۳۰۰ کیلومتر استفاده نکند یا استفاده از فاتح ۱۱۰ را نیز محدود کند که بردی بیش از ۳۰۰ کیلومتر ندارد. تا به اینجا، شاهد بکارگیری هیچ موشک بالستیک برد کوتاه ساخت ایران توسط روسیه نبوده ایم.”

با این همه، ندیمی همچنین پیش بینی می کند که پهپادهایی با ظرفیت انفجاری بیشتر همچون آرش ۲ “دیر یا زود” بر فراز آسمان اوکراین ظاهر خواهند شد. وی می گوید: “به نظرم غرب می توانست فرایند ماشه را کلید بزند. ظاهرا اراده سیاسی چندانی برای این کار وجود ندارد.”

آنتون مارداسف، یک تحلیلگر مستقل روسی و استاد غیرمقیم موسسه خاورمیانه یادآور می شود که بکارگیری بدنام کننده شاهد ۱۳۶ علیه اوکراین، احتمالا به این معنی است که تحویل موشک ها، حتی پس از اکتبر ۲۰۲۳ هم منجر به تنش هایی واقعی شود. مخفی کاری در این زمینه هم بسیار دشوار است. نهادهای اطلاعاتی اوکراین و دیگر ناظران، بی گمان کشف هر باقیمانده ای از این سلاح ها در میدان جنگ را که نشانی از ایران داشته باشد، افشا خواهند کرد.

به گفته مارداسف، موشک های ایران را به احتمال زیاد، نمی توان بر خودروهای روسی به کار گرفت و سامانه های ایران را هم دشوار بتوان از دید ماهواره ها پنهان کرد. وی می گوید: “از این گذشته، این یک قرارداد گران خواهد بود که روسیه را بیشتر به ایران وابسته می کند.”

وی همچنین می گوید: “به نظرم گزینه حداکثری این است که شرکت های دفاعی ایران قطعاتی را برای تولید سریعتر موشک در اختیار روسیه قرار دهند. فکر می کنم این کاری است که اکنون انجام می شود. تداوم ارسال پهپادها نیز امکان پذیر است چرا که شرکت های روسی، ظاهرا کار ساخت تجهیزاتی با قطعات ایرانی را در خاک خود آغاز کرده اند.”

ماه‌ها این گمانه زنی وجود داشت که روسیه مقادیر بزرگی از جنگ افزارهای زمین به زمین را از ایران دریافت می کند چرا که بیشتر ذخیره های موشکی اش را استفاده کرده است. با این حال، درست در آستانه سال نو میلادی، روسیه یکی از بزرگترین بارش های موشکی اش را از زمان آغاز جنگ، بر سر اوکراین ریخت. مارداسف، به این ادعا بسیار بدبین است که ذخیره موشک های پیشرفته و مهمات نقطه زن روسی، رو به کاهش باشد.

مارداسف می گوید: “همه برآوردهای رسانه ای درباره ذخیره مهمات نقطه زن بی معنی یا خطاپذیر است چرا که چنین ذخیره هایی در زمره اسرار نظامی به شمار می آید. برای دستیابی به یک برآورد، دست کم ضرورت دارد که داده های زیادی را در اختیار داشته باشیم: شمار تجهیزات الکترونیکی موجود، حجم تولید موشک های زمینی، هوایی و دریایی در زمان صلح و حجم کنونی تولید موشک ها در شرایطی که پرسنل کارخانه ها چندشیفته کار می کنند و داده هایی از این قبیل.”

وی همچنین می گوید که ضداطلاعات ارتش روسیه “پیوسته تلاش دارد که دشمن را گیج کند و برخی داده هایی را منتشر می کند که با اهداف کرملین سازگار است. بنابراین، چنین داده هایی در زمره اطلاعات راهبردی هستند چرا که حامل های مهمات نقطه زن باید در جهات دیگر هم به کار گرفته شوند، حتی اگر تهدید جنگ در آن نقاط، بسیار هم نامحتمل باشد. روشن است که روسیه موشک های ایران را در این جهات به کار نمی گیرد. همچنین روشن است که روسیه ذخایری از موشک ها را برای شرایط اضطراری در دیگر جاها در اختیار دارد.”

مارداسف همچنین می گوید: “بازهم، حتی بر پایه برآورد تحلیلگران روسی که جسارت کرده و شمار موشک های کروز یا نیمه بالستیک عملیاتی را افشا می کنند، سنجش حجم تولید ۱۰۰ تا ۱۵۰ موشک در سال هم نادرست است. محاسبه آنها دست پایین است و حتی با اطلاعات رسمی هم نمی خواند، یعنی با اطلاعاتی که سرگئی شویگو، وزیر دفاع سوریه در اوج جنگ سوریه افشا کرد. مجتمع صنایع نظامی روسیه، که در گذشته با کمبود بودجه روبه رو بود، اکنون سفارش های بزرگی دارند و ظرفیت شان به آنها امکان می دهد تا ده ها یا صدها موشک تولید کنند.”