فقدان افق روشن در بازار سرمایه؛
هلن عصمت‌پناه، مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه، در گفتوگو با بورس‌نیوز با نگاهی بنیادی و آسیب‌شناسانه به ارزیابی وضعیت فعلی بازار سهام پرداخت و شرایط کنونی را نتیجه‌ی بی‌ثباتی سیاست‌ها، ضعف ساختاری، رفتارهای غیرتحلیلی و تخلیه اعتماد عمومی دانست.
هلن عصمت‌پناه، مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه، در گفتوگو با بورس‌نیوز به بررسی وضعیت فعلی بازار سهام تهران پرداخت و با نگاهی تحلیلی-آموزشی، شرایط بازار را بازتابی از ساختار ناکارآمد مدیریتی و سیاست‌های مبهم اقتصادی کشور دانست.
تضاد میان ارزش ذاتی و ارزش بازاری
وی با اشاره به عملکرد ضعیف شاخص‌ها در روز سه‌شنبه هفتم مرداد ۱۴۰۴، اظهار کرد: در شرایطی به استقبال بازار رفتیم که بورس تهران بیش از هر زمان دیگری دچار تضاد میان ارزش ذاتی و ارزش بازاری دارایی‌های خود شده است. نماگر‌های بازار به‌صورت فرسایشی در حال حرکت هستند و فعالان بازار نیز در میان امید‌های مقطعی و تردید‌های بنیادی، سردرگم‌اند و مسیر دشواری را پشت سر می‌گذارند.
بازتاب بی‌ثباتی تصمیمات اقتصادی در نوسانات بازار
عصمت‌پناه همچنین وضعیت کنونی بازار را نشان‌دهنده‌ی تداوم فضای بی‌اعتمادی و عدم شفافیت سیاست‌های اقتصادی دانست و تصریح کرد: آنچه این روز‌ها در جریان بازار مشاهده می‌کنیم، صرفاً نوسانات قیمتی نیست، بلکه انعکاسی عمیق از بی‌ثباتی و عدم انسجام تصمیمات اقتصادی است که نه‌تنها اعتماد سرمایه‌گذاران را فرسوده، بلکه افق سرمایه‌گذاری را نیز مه‌آلود و نامشخص کرده است.
بازگشت تعادل منوط به اصلاح ساختاری
این مدرس بازار سرمایه بازگشت تعادل به بازار را منوط به اصلاحات ساختاری در سیاست‌گذاری اقتصادی و بازنگری در سازوکار‌های مدیریتی دانست و تأکید کرد: تا زمانی که بازار به درک روشنی از مسیر اقتصادی کشور نرسد، نمی‌توان انتظار رونق پایدار را داشت.
هلن عصمت‌پناه، مدرس دانشگاه و تحلیلگر بازار سرمایه با نگاهی بنیادی به ارزیابی شرایط فعلی بازار سهام پرداخت و عنوان کرد: در حال حاضر، بازار سرمایه با نوعی عدم توازن ارزشی مواجه است؛ به‌طوری‌که نسبت‌های کلیدی نظیر P/E، P/B و P/S در بسیاری از صنایع ارزنده بازار، به‌مراتب جذاب‌تر از میانگین تاریخی خود هستند، اما متأسفانه نقدینگی و هیجانات روانی به سمت نماد‌های کم‌پایه و فاقد بنیان قوی سوق پیدا کرده‌اند.
بی‌هویتی سرمایه‌گذاری در میان حقیقی‌ها
وی با اشاره به جریان سرمایه در بازار، افزود: سرمایه‌گذاران حقیقی در حال حاضر دچار نوعی بی‌هویتی سرمایه‌گذاری هستند؛ برخلاف گذشته که حتی در شرایط ابهام نیز بازار هویت و چشم‌اندازی به سرمایه‌گذار ارائه می‌داد، امروز سرمایه‌ها به‌صورت مقطعی و بدون استراتژی مشخص وارد بازار می‌شوند و در مواجهه با نخستین فشار فروش، سریعاً از آن خارج می‌شوند.
عصمت‌پناه تصریح کرد: این الگوی رفتاری نشان می‌دهد که نه‌تنها اعتماد به بازار کاهش یافته، بلکه نگاه‌های کوتاه‌مدت و نوسانی جایگزین رویکرد‌های تحلیلی و سرمایه‌گذاری بلندمدت شده‌اند و این مسأله خود یکی از دلایل اصلی بی‌ثباتی و فرسایش در روند بازار محسوب می‌شود.
شاخص کل دیگر معیار مناسبی نیست
هلن عصمت‌پناه، مدرس و تحلیلگر بازار با اشاره به فاصله چشمگیر میان نماگر‌های رسمی بازار و واقعیت‌های رفتاری فعالان، اظهار کرد: دیگر نمی‌توان شاخص کل را به‌عنوان معیار مناسبی برای سنجش وضعیت واقعی بازار سرمایه تلقی کرد. آنچه امروز در جریان است، نه روند شاخص کل، بلکه سقوط شاخص اعتماد عمومی به بازار است. معامله‌گران فعال دیگر بیش از آنکه به نماگر‌های عددی و ظاهری بازار توجه کنند، روند ورود و خروج پول حقیقی، میزان مشارکت در عرضه اولیه‌ها و به‌ویژه افت شدید ارزش معاملات را ملاک تحلیل خود قرار می‌دهند.
وی افزود: شاخص‌های رسمی، به دلیل برخی
دست‌کاری‌های ساختاری، نمایی غیرواقعی از وضعیت بازار ارائه می‌دهند، در حالی‌که آنچه برای فعالان اهمیت یافته، شاخص‌های غیررسمی و رفتارشناسانه مانند نقدشوندگی، اعتماد به بازار و چشم‌انداز بازدهی است.
نقش منفی حقوقی‌ها در تخلیه بازار
در بخش دیگری از این گفتوگو، عصمت‌پناه به نقش حقوقی‌ها و ساختار تصمیم‌گیری نهاد‌های بزرگ بازار نیز اشاره کرد و گفت: در هفته‌های اخیر به‌ویژه در روز‌های گذشته، نقش فروشنده‌های حقوقی در بازار به شدت پررنگ شده است. آنچه کمتر مورد تحلیل قرار گرفته، منطق تصمیم‌گیری این بازیگران است؛ بسیاری از نهاد‌های شبه‌دولتی به دلیل فشار‌های مالی، تعهدات بودجه‌ای یا تنگنای نقدینگی، ناگزیر به عرضه سنگین در بازار شده‌اند، بدون آنکه به وضعیت کلی بازار یا اصول بازارمحور توجه داشته باشند.
وی تأکید کرد: این نوع رفتارهای غیربازاری و فاقد شفافیت، به‌جای ایجاد تعادل، ضربه جدی به روان بازار و سطح اعتماد فعالان زده و روند تخلیه نقدینگی از بازار را تشدید کرده است.
نرخ بهره جایگزین نرخ دلار در تحلیل‌ها
هلن عصمت‌پناه درباره تأثیر متغیر‌های کلان اقتصادی بر بازار سرمایه عنوان کرد: در شرایط فعلی، بازار سرمایه دیگر مانند گذشته به نوسانات لحظه‌ای نرخ دلار واکنش سریع نشان نمی‌دهد؛ چرا که ذهنیت معامله‌گران حرفه‌ای به‌خوبی دریافته که نرخ دلار توافقی دیگر بر اساس منطق عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود، بلکه روند آن عمدتاً تحت کنترل نهادی و سیاست‌گذاری است.
وی ادامه داد: در چنین فضایی، نرخ بهره مؤثر به‌ویژه در بازار بین‌بانکی و اوراق بدهی، به متغیر کلیدی‌تری برای تحلیل بازار تبدیل شده است. نوسانات نرخ سود اوراق با سررسید زیر یک سال، اثرگذاری مستقیم‌تر و ملموس‌تری بر جریان بازار سهام دارد.
بی‌ثباتی سیاست‌ها عامل اصلی فرسایش بازار
عصمت‌پناه با تأکید بر نقش کاهش اعتماد عمومی ساختاری در تضعیف عملکرد بازار، گفت: کاهش اعتماد عمومی، صرفاً ریشه در متغیر‌های سیاسی ندارد، بلکه نتیجه بی‌ثباتی در سیاست‌های اقتصادی مانند نرخ بهره، نرخ ارز، سیاست‌های یارانه‌ای و نبود شفافیت در مقررات و دستورالعمل‌های بورسی است. حافظه جمعی فعالان بازار که از تجربه زیان‌های سنگین طی دو سال اخیر شکل گرفته، باعث شده رویکردی محتاط و محافظه‌کارانه در میان سرمایه‌گذاران غالب شود.
این تحلیلگر بازار با اشاره به ضعف‌های ساختاری بورس تهران نیز خاطرنشان کرد: بازار سرمایه ما به‌صورت عمیق دچار کم‌تنوعی و عدم تعادل است؛ حرکت آن اغلب محدود به چند صنعت خاص از جمله بانک، خودرو، فلزات اساسی و پتروشیمی‌هاست و در عین حال توسعه‌ای در بازار‌های نوین نظیر مشتقه، بازار بدهی و ETFها دیده نمی‌شود. همچنین نبود بازارگردانی حرفه‌ای و فقدان نقدشوندگی کافی در بسیاری از نمادها، شرایط ناپایدار فعلی را تشدید کرده است.
رقابت صندوق‌های درآمد ثابت با سهام
عصمت‌پناه به بررسی جریان پول، ملاحظات کلان اقتصادی و تأثیر عوامل مختلف بر وضعیت بازار سرمایه پرداخت و اظهار داشت: در شرایط کنونی، یکی از چالش‌های جدی بازار، رقابت شدیدی است که میان صندوق‌های درآمد ثابت با سهام شرکت‌های بورسی برای جذب نقدینگی شکل گرفته است. نرخ سود بالای بانکی نیز به تنهایی موجب افزایش ریسک در بازار و تشویق سهامداران به خروج سرمایه شده که در نهایت، منجر به کاهش جذابیت بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران شده است.
وی با اشاره به اثر تورم ساختاری و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده بر عملکرد شرکت‌ها گفت: رکود تقاضا و تورم مزمن باعث کاهش سودآوری جاری و آتی شرکت‌ها شده و انتظارات از رشد EPSها را کاهش داده است. همچنین فشردگی قیمت‌ها در بورس کالا به دلیل سرکوب قیمتی و نبود تقاضای مؤثر، مزید بر علت شده تا وضعیت بازار با ابهام بیشتری همراه باشد.
رفتار هیجانی و گله‌ای سهامداران حقیقی
عصمت‌پناه در ادامه با انتقاد از رفتار محافظه‌کارانه و بی‌اعتمادی فعالان حقیقی بازار تصریح کرد: امروز رفتار گله‌ای و معکوس سهامداران حقیقی در بازار مشهود است. آنها با فروش در کف قیمتی، فرار از صف‌های خرید و نگاه کوتاه‌مدت و نوسانی حتی به سهم‌های بنیادی، نشان می‌دهند که ترجیح می‌دهند از بازار خارج شوند تا اینکه به انتظار بازگشت اعتماد بنشینند. این مسئله به‌ویژه در شرایطی که بازار از فقدان محرک‌های روانی قوی رنج می‌برد، تشدید شده است.
او همچنین با اشاره به ریسک‌های بیرونی و متغیر‌های ژئوپلیتیکی افزود: ابهام در روابط خارجی، بلاتکلیفی در روند مذاکرات، نوسانات دلار توافقی و تضعیف ارزش ریال، همه از عواملی هستند که بازار دیگر واکنشی معنادار به آنها نشان نمی‌دهد. وضعیت ناپایدار بازار‌های جهانی، از جمله طلا، نفت و فلزات نیز به این فضای فرسایشی دامن زده است.
فرسایش مزمن بازار و نبود افق شفاف
عصمت‌پناه با بیان اینکه بازار سرمایه دچار یک فرسایش مزمن شده نه رکود مطلق، گفت: در حال حاضر انگیزه‌ای برای بازگشت قدرتمند نقدینگی به بازار وجود ندارد. نبود افق شفاف سودآوری در شرکت‌ها و سکوت نگران‌کننده سیاست‌گذاران اقتصادی و مدیران بازار سرمایه، نشان می‌دهد که برنامه‌ای جدی برای بازسازی پویایی بازار در دست نیست. بازگشت پویایی به چنین بازاری مستلزم طراحی سازوکار‌های حرفه‌ای، پایدار و ساختارمند است؛ نه حمایت‌های مقطعی و نمادین که صرفاً شاخص‌سازی کوتاه‌مدت را هدف قرار می‌دهند.
چشم‌انداز منفی برای فردای بورس
هلن عصمت‌پناه، مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه، در بخش پایانی گفت‌وگوی خود با بورس‌نیوز، با اشاره به چشم‌انداز کوتاه‌مدت بازار بیان کرد: با توجه به شرایط فعلی، پیش‌بینی می‌شود که بازار سرمایه فردا نیز آغاز متعادلی متمایل به منفی داشته باشد. در چنین فضایی، خروج پول حقیقی از بازار می‌تواند همچنان تداوم داشته باشد؛ حتی در صورت مدیریت شاخص‌ها و برخی سهام‌ها.
وی با تأکید بر این موضوع که شاخص مثبت الزماً به معنای بازگشت اعتماد نیست، تصریح کرد: مدیریت ظاهری بازار و مثبت نگه داشتن برخی نمادها صرفاً به فرصت خروج نقدینگی حقیقی از بازار منجر شده و این سرمایه‌ها را به سمت بازار‌های موازی سوق می‌دهد. تا زمانی که سیاست‌گذاری‌ها شفاف و مبتنی بر اعتمادسازی نباشد، نمی‌توان انتظار داشت که سرمایه‌گذاران حقیقی با اطمینان به بازار بازگردند.
پایان مطلب
