در روزها و هفته های اخیر و همزمان با آغاز مذاکرات هسته ای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا با میانجی‌گری دولت عمان، شاهد کاهش قابل توجه قیمت دلار بوده ایم. در این راستا، قیمت اسکناس آمریکایی که تا قله 105 هزار تومانی را هم فتح کرده بود پله پله کاهش یافته و اکنون در محدوده 80 هزار تومان است. به تناسب کاهش قیمت دلار شاهد کاهش قابل توجه قیمت ها در بازار طلا هم بوده ایم.
برخی صاحب نظران و تحلیلگران اقتصادی به این مساله اشاره دارند که اگر برونداد مذاکرات جاری میان ایران و آمریکا یک توافق تازه باشد، بر شدت ریزش قیمت ها در بازار های طلا و ارز نیز افزوده خواهد شد. با این همه، یک سوال که ذهن بسیاری از مخصوصا افکار عمومی را به خود جلب کرده این است که چرا با کاهش قیمت دلار، شاهد کاهش قیمت کالاهای مورد نیاز مردم نیستیم؟
به بیان ساده تر، چرا با اندک افزایش قمیت دلار شاهد افزایش ملموس قیمت کالاهای مختلف هستیم اما وقتی کاهش قیمت دلار اتفاق می افتد، روندی مشابه را در حوزه قیمت کالاها و خدمات شاهد نیستیم؟ برای پاسخ به این پرسش، باید دو مولفه مهم را مد نظر داشت.
اول اینکه سطح انتظارات تورمی در اقتصاد ایران بالاست. این مساله خود به یک عامل ذهنی قوی تبدیل شده که مانع از کاهش قیمت کالاها و خدمات می شود. تئوریسین های اقتصادی از این موضوع با عنوان “چسبندگی قیمت‌ها”یاد می کنند. این بدان معناست که چون عمده فعالان اقتصادی و بازار، با توجه به تجربیات تاریخی، روند قیمت کالاها و خدمات در ایران را صعودی ارزیابی می کنند، از این رو، در شرایطی نظیر وضعیت فعلی که قیمت دلار رو به کاهش می رود، شاهد بروز مقاومت های جدی در امر کاهش قیمت کالاها و خدمات هستیم (در واقع، این روند موقتی تصور می شود) و آنطور که باید و شاید، کاهش قیمت ها به صورت عملی اتفاق نمی افتد.
نکته دوم اینکه در سال های گذشته تحت تاثیر نوسانات اقتصادی در ایران و گره خوردن قابل توجه اقتصاد به سیاست در کشورمان، شاهد شرطی شدن بالای اقتصاد ایران بوده ایم. درست به همین دلیل است که می بینیم با اندک تغییری در فضای معادلاتِ مخصوصا مربتط با حوزه سیاست خارجی ایران، قیمت ها در بازارهای طلا و ارز کشورمان بالا یا پایین می روند. این شرطی شدن برای اقتصاد یک سمّ مهلک است. موضوعی که پیش از این مقام های ارشد کشورمان از جمله مقام معظم رهبری نیز نسبت به آن هشدار داده اند. حال با در نظر گرفتن این مولفه، اینکه می بینیم با کاهش قمیت دلار، تغییر محسوسی در قیمت کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم رخ نداده تا حد زیادی ریشه در این واقعیت دارد که اقتصاد ایران و فعالان این حوزه، هنوز تصور روشنی از آینده ندارند و عدم قطعیت‌های جدی در اقتصاد کشورمان حاکم هستند.
ورای همه این ها، اقتصاد کشورمان بیش از اینکه به کاهش قیمت ها و ثبات خو گرفته باشد، عمدتا عادت به قیمت های صعودی دارد و روندهای صعودی در حوزه قیمت کالاها و خدمات را به دلیل مولفه های عمدتا متعدد سیاسی، محتمل‌تر ارزیابی می کند. موضوعی که باید مورد توجه مردم و البته تصمیمی سازان مهم در کشورمان باشد و برای آن تدبیری جدی اندیشیده شود.
