گروه سیاسی- مانیا شوبیری: واقعه 7 اکتبر 2023، آغاز جنگ در غزه و پس از آن تهاجم صهیونیست‌ها به لبنان، شرایط پیچیده‌ای بر خاورمیانه حاکم کرده است. اتقاقاتی که معادلات ایران به عنوان اصلی‌ترین حامی مقاومت را تحت تاثیر قرار داده است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،بعد از حمله اسرائیل به کنسول‌گری جمهوری اسلامی ایران در دمشق و پاسخ ایران در عملیات وعده صادق1 رسما ایران و اسرائیل وارد تقابلی تازه شدند. می‌توان گفت ترور اسماعیل هنیه در تهران آتش این تقابل را تند‌تر کرد و پس از آن شهادت سید حسن نصرالله ایران را بر آن داشت تا جواب کوبنده‌تری در عملیات‌های وعده صادق 2 به رژیم صهیونیستی بدهد.
پس از این اتفاقات بود که زمزمه‌های تغییر دکترین نظامی ایران از برخی فعالان سیاسی به گوش رسید. موضوع با نامه 39 نماینده مجلس در رسانه‌ها قوت گرفت. پس از حمله اسرائیل به ایران این موضوع قوت بیشتری گرفت و حالا با مصاحبه کمال خرازی با المیادین سروصدای زیادی به پا کرده است. آن بخش از صحبت‌های خرازی که بیش از دیگر محور‌ها مورد توجه قرار گرفت، مساله تغییر و تحول در دکترین دفاعی ایران در صورت وقوع تهدید موجودیتی بود.
موضوعی که موافقین و منتقدین بسیاری دارد، از نظر موافقین این موضوع لازم و واجب است، آنها می‌گویند درست است که ما به دنبال جنگ نیستیم اما باید آماده جنگ و دفاع باشیم. اما در مقابل مخالفین معتقد هستند که نباید بر آتش جنگ دمید و حتی همین موضع گیری‌ها تنها دستاوردش برای کشور افزایش هجمه‌ها علیه ایران خواهد بود. یکی از مخالفین تغییر دکترین نظامی ایران قاسم محبعلی، دیپلمات بازنشسته است، او معتقد است ورود به مسابقات نظامی بازدارندگی نخواهد داشت و برد ایران در صلح خواهد بود.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی مردم سالاری با مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه را می‌خوانید:
تصمیم سیاسی مبتنی بر هزینه‌ها و فایده‌ها
قاسم محبعلی، دیپلمات بازنشسته و مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه در گفتوگو با مردم سالاری در پاسخ به اینکه ایران چه راهبردی را در مقابله با رژیم صهیونیستی در پیش خواهد گرفت با اشاره به اینکه منافع ملی و امنیت ملی به عاملی بستگی دارد که باید در چهارچوب انها تصمیم گرفت گفت: تصمیم سیاسی مبتنی بر هزینه‌ها و فایده‌ها است.
وی با تاکید کرد آن چیزی که واضح هست و به طور کلی می‌توان گفت این است که جنگ منافع ملی ایران را تامین نمی‌کند و اگر کنش و واکنش‌ها، زد و خوردها، عمل و عکس‌العمل‌ها ادامه پیدا کند باید منتظر یک جنگ باشیم که ممکن است اجتناب ناپذیر باشد.
محبعلی با بیان اینکه به نظر من این روند باید در جایی متوقف شود و منافع ایران این هست که این مسئله را از طریق دپیلماسی طی کند، افزود: با توقف جنگ هم امنیت ایران حفظ می‌شود، هم صلح منافع ایران را تامین می‌کند، هم به نفع مردم منطقه است و هم این که هزینههای جنگ به گونه ای است که مشکلات اقتصادی ایران را به شکل تصاعدی افزایش می‌دهد، جدای از اینکه طبیعتا اثار جنگ را مردم عادی تحمل می‌کنند وقوع جنگ اقتصاد ایران را نیز جنگ فلج خواهد کرد.
نباید در زمین نتانیاهو بازی کنیم
این دیپلمات بازنشسته با تاکید بر اینکه نتانیاهو جریان تندرویی است که جنگ هست را دنبال می‌کند گفت: ولی دلیلی ندارد که ما در زمین نتانیاهو بازی کنیم. الان کشورهای منطقه، کشورهای اروپایی و خود آمریکا (البته شاید باید صبر کرد و دید کدام یک هریس یا ترامپ در انتخابات پیروز می‌شوند)، و منافع ملی آمریکا نیز اقتضاع نمی کند در شرایط فعلی در خاورمیانه جنگ گسترده‌ای رخ دهد، به دلیل اینکه آمریکا اهداف بزرگتری در سیاست خارجی خود دارد که آن هم چین و روسیه هستند و درگیر شدن در خاورمیانه با ایران در کنار اسرائیل به نفع روسیه و چین هست.
وی یادآور شد: همانطور که می‌دانید بعد از قضیه یازده سپتامبر بیشترین نفع را از تحولات بعد از آن که آمریکا در خاورمیانه مشغول شد روسیه و چین بردند. رشد اقتصادی چین از آن زمان به بعد رشد صعودی پیدا کرد و تقریبا پنج برابر شد.
محبعلی معتقد است لذا آمریکایی‌ها متوجه این موضوع هستند و همین امر می‌تواند زمینه‌ای باشد که اگر ایران از طریق دیپلماسی و مذاکرات وارد شود، احتمالا هم کشورهای منطقه، هم کشورهای اروپایی و آمریکا تلاش خواهند کرد این جریان تند‌رو حاکم بر اسرائیل را مدیریت کنند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا نتیجه انتخابات آمریکا در رفتار این کشور در خاورمیانه متفاوت خواهد بود یا خیر گفت: اگر جنگ شود هر دولتی در آمریکا سرکار باشه در کنار اسرائیل خواهد ایستاد، اما اگه جنگی رخ ندهد می‌شود گفت که برخورد دمکرات‌ها و جمهور خواهها در اجرا جزئیات متفاوت از یکدیگر است؛ جمهوری خواهها به چند جانبه گرایی اعتقادی ندارند به خصوص ترامپ، از طرف دیگر چون چون پشتوانه اصلی جمهوری خواهها تولیدکنندگان سلاح و کمپانی‌های بزرگ نفتی هستن، طبیعتا آنها از مسابقات نظامی و فروش تسلیحات سود می‌برند. دموکرات‌ها اما چون متکی به کمپانی‌های اقتصادی و صنعتی غیر نظامی هستن مثل کمپانی‌های الکترونیکی مثل تولید کنندگان کامپیوتر، ماکروسافت، اپل و … هستند طبیعتا از گسترش رابط کشورها سود می‌برند.
در شرایط جنگ دولت آمریکا درکنار اسرائیل است
محبعلی خاطر نشان کرد: در شرایط صلح در عمل باهم متفاوت هستند اما در شرایط جنگ به خصوص اگر یک طرف جنگ اسرائیل باشد نمی‌شود رفتار متفاوتی را از آنها شاهد بود.
مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه با اشاره به صحبت‌های کمال خرازی درخصوص تغییر دکترین نظامی ایران گفت: صنعت هسته‌ای یک تکنولوژی مهم و قابل توجه هست و قدرت هسته‌ای هم در معادلات بین‌المللی می‌تواند موثر باشد.
وی با تاکید بر اینکه اما اینکه این قدرت هسته‌ای موجب بازدارندگی در مورد کشورهای با قدرت متوسط یا کشورهای منطقه می‌شود را باید با تامل بیشتری نگاه کرد، گفت: به خصوص باید دید این بازدارندگی در برابر چه قدرتی هست، مثلا هند و پاکستان را نگاه کنیم، دو قدرت متوسط در کنار هم بازدارندگی ایجاد کنند باز هم این قدرت به نظر من به نفع پاکستان عمل نکرد. محبعلی در ادمه افزود: اما بازدارندگی یک قدرت کوچیک‌تر اگر در مقابل آمریکا و ناتو باشد، جز اینکه وارد یک رقابت تسلیحاتی بی سرانجام شود و هزینههای نظامی به حدی زیاد شود که از توسعه اقتصادی باز بماند سرانجام دیگری نخواهد داشت. همانطوری که برای شوروی سابق رخ داد. وی یادآور شد شوروی سایق در یک مسابقه نظامی علی رقم اینکه به تسلیحات هسته‌ای دست پیدا کرده بود، اما امنیت ملی و تمامیت ارضی شوروی سابق حفظ نشد. در اثر بازماندن از توسعه شوروی دچار بحران شد، هم متصرفات دویست ساله‌اش را از دست داد و هم سیستم سیاسی‌اش تغییر کرد و هم سیستم اقتصادی‌اش.
آیا ورود به یک مسابقه تسلیحاتی به نفع ایران است؟
این دیپلمات بازنشسته با بیان اینکه باید با دقت نگاه کرد که آیا ورود به یک مسابقه تسلیحاتی آن هم در سطح هسته‌ای آیا منافع ملی و امنیت ملی ایران را تامین می‌کند؟ که به نظر من تاثیری در بازدارندگی نخواهد داشت؛ همونطوری که می‌بینید اسرائیل دارای سلاح هسته‌ای است، اما مانع از آن نشد که حماس، حزب‌الله و ایران به آن حمله نکنند.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: یا در قضیه روسیه و اوکراین می‌بینیم که بازهم قدرت هسته‌ای روسیه برایش بازدارنده نبود و علی‌رغم تهدیدات هسته‌ای که روسیه انجام داد، فنلاند، سوئد به ناتو پیوستند و اوکراین هم در این مسیر حرکت می‌کند و عملا هم می‌بینیم که ناتو در اوکراین با حمایت‌های نظامی آمریکا با روسیه جنگ را ادامه می‌دهد. لذا اگر منظور از دسترسی به قدرت هسته‌ای بازدارندگی در جنگ‌های متعارف هست، که عملا می‌بینیم چنین اتفاقی نمی‌افتد. محبعلی در ادامه افزود: ولی اگر منظور ورود به یک رقابت هسته‌ای است که خب آمریکا یا اروپا یا روسیه یا چین صدها و هزاران کلاهک هسته‌ای و دور برد دارند که هرگز چنین بازدارندگی در مقابل آنها ایجاد نمی‌شود. وی همچنین به طبعات عنوان شدن این مسائل برای ایران نیز اشاره کرد و گفت: در سیاست می‌گویند تهدید معتبر و تهدید غیر معتبر، اگر تهدیدات معتبر نباشد باعث می‌شود طرف مقابل براساس آن تهدید فشارش را افزایش بدهد، تحریم‌ها را افزایش دهد و امکان مذاکرات را از بین ببرد. بخصوص اینکه ما اروپا را تهدید موشکی و تهدید هسته‌ای کنیم، این طبیعتا می‌تواند موجب شادمانی اسرائیل و نتانیاهو بشود که ایران را وارد یک درگیری بزرگتر می‌کند و پشتوانه اروپا را برای ادامه درگیری با ایران و ضربه زدن به ایران به دست می‌آورد.
برجام یک بحث تاریخی است
این دیپلمات بازنشسته در ادامه این گفتوگو در پاسخ به این سوال که سرنوشت مذاکرات برجام با تغییر دولت در آمریکا چه خواهد شد؟ گفت: به نظر من برجام یک بحث تاریخی است. ایران به صلح نیاز دارد برای حل مشکلاتش، ایران در صلح برنده است نه در جنگ و تحریم، مذاکرات دیگر تنها به مذاکرات هسته‌ای محدود نخواهد شد. وی با اشاره به اینکه تحریم‌ها در چهار عرصه تحریم هسته‌ای، تحریم سیاست خاورمیانه ایران، تحریم موشکی و تحریم حقوق بشر باید مورد توجه قرار گیرد گفت: در مذاکرات باید هر چهار موضوع در یک سبد قرار گیرد و مذاکرات تنها در حوزه هسته هم برای ایران سودی نخواهد داشت.
محبعلی اشاره ای نیز به صحبت‌های ترامپ در خصوص ایران کرد و گفت: صحبت‌های قبل از انتخابات با بعد از انتخابات عموما فرق می‌کند، اما چیزی که ترامپ می‌گوید این است که اگر من سرکار بودم جنگ غزه اتفاق نمی‌افتاد، ایران توانایی حمله به اسرائیل را نداشت یا روسیه به اوکراین حمله نمی‌کرد، مفهوم این هست که من آمریکا را انقدر قدرتمند می‌کنم که کسی جرات چالش با آمریکا را نداشته باشد.
از نظر ترامپ مفهوم مذاکره یا معامله این است که من از موضع بالا همه مشکلات را حل می‌کنم. وی تاکید کرد: من فکر می‌کنم که دموکرات آدم‌های پیچیده‌تری هستند، اما مذاکره با دموکرات‌ها ساده‌تر است تا مذاکره با کسی که فقط به قدرت نظامی و قدرت
آمریکا تکیه می‌کند.