زانو، بزرگ‌ترین و یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن انسان است، که از سه استخوان تشکیل شده است: فمور (استخوان ران)، تیبیا (استخوان ساق پا) و پاتلا (کشکک). سطوح این استخوان‌ها با غضروف مفصلی پوشیده شده‌اند که باعث کاهش اصطکاک و جذب شوک می‌شود. در این مفصل، رباط‌ها و منیسک‌ها برای ثبات و حرکت طبیعی آن حیاتی هستند.
دلایل نیاز به تعویض مفصل زانو
عوامل متعددی می‌توانند منجر به نیاز به تعویض مفصل زانو شوند، از جمله:
آرتروز: شایع‌ترین دلیل، آرتروز یا استئوآرتریت است که باعث تحلیل غضروف می‌شود و به درد و سفتی منجر می‌گردد.
آرتریت روماتوئید: نوعی دیگر از التهاب مزمن که مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است باعث تخریب غضروف و استخوان شود.
آسیب و ترومای مستقیم: آسیب‌های شدید به زانو که ممکن است نتیجه تصادف یا آسیب‌های ورزشی باشد.
مراحل جراحی تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو به‌طور کلی شامل مراحل زیر است:
آمادگی پیش از جراحی: شامل ارزیابی جسمانی، بررسی تاریخچه پزشکی، و انجام آزمایشات تصویری مانند رادیوگرافی یا MRI.
بیهوشی: بیمار ممکن است تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی قرار گیرد، بسته به شرایط پزشکی.
برش و آماده‌سازی مفصل: جراح برشی در جلوی زانو ایجاد می‌کند و به مفصل صدمه‌دیده دسترسی پیدا می‌کند. سپس سطوح غضروفی و استخوانی آسیب‌دیده را برداشته و آنها را با ایمپلنت‌های فلزی و پلاستیکی جایگزین می‌کند.
نصب ایمپلنت: قطعات پروتز که شامل فلز و پلی‌اتیلن هستند در جای مناسب قرار می‌گیرند. این پروتز به عملکرد صحیح زانو کمک می‌کند.
تکمیل و بستن برش: پس از نصب پروتز، برش جراحی بسته می‌شود و بانداژ مناسب اعمال می‌گردد.
مزایا و نتایج مورد انتظار
نتایج تعویض مفصل زانو عمدتاً مثبت است و شامل موارد زیر می‌شود:
کاهش درد و ناراحتی: کاهش قابل توجه درد و افزایش دامنه حرکتی.
بهبود کیفیت زندگی: کمک به انجام فعالیت‌های روزانه و افزایش سطح فعالیت جسمانی.
ماندگاری بالا: پروتزهای زانو معمولاً بین 15 تا 20 سال عمر می‌کنند.
خطرات و عوارض احتمالی
هرچند این جراحی با موفقیت بالایی اندکی از بیماران همراه است، اما مانند هر جراحی دیگری، ریسک‌ها و عوارض خاص خود را دارد، از جمله:
عفونت: احتمال عفونت در محل جراحی که ممکن است نیاز به درمان زودهنگام داشته باشد.
لخته‌های خونی: ریسک تشکیل لخته‌های خونی در پاها که به مصرف داروهای ضد انعقاد نیازمند است.
فرسودگی یا شل شدن پروتز: ممکن است در طول زمان پروتز شل شود یا فرسوده گردد و نیاز به تعویض مجدد پیدا کند.
محدودیت حرکتی یا خشکی: برخی بیماران ممکن است دچار تخریب حرکتی شوند که نیاز به درمان فیزیکی دارد.
بازتوانی پس از جراحی
بازتوانی مناسب و تقویت فیزیوتراپی برای موفقیت تعویض مفصل زانو ضروری است. فرآیند بازتوانی شامل مراحل زیر است:
توانبخشی اولیه: شروع حرکت نسبی در بیمارستان و آموزش فعالیت‌های پایه‌ای برای جلوگیری از تشکیل لخته.
تمرینات فیزیوتراپی: بهبود دامنه حرکتی و قدرت عضلانی با کمک تمرینات ویژه تحت نظر یک فیزیوتراپیست.
بازگشت به فعالیت‌های روزانه: تدریجی انجام فعالیت‌های روزمره پس از چند هفته که باید با راهنمایی پزشک انجام شود.
نتیجه‌گیری
تعویض مفصل زانو یک گزینه درمانی موفق و موثر برای بیمارانی است که با درد شدید و کاهش عملکرد مواجه هستند. با انجام این جراحی و رعایت مراحل بازتوانی، بیماران می‌توانند به تحرک و کیفیت زندگی مناسب بازگردند. موازنه مزایا و خطرات همراه با مشاوره پزشکی دقیق بهترین نتیجه را برای بیماران تضمین می‌کند.