به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، جدیدترین اثر انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان با عنوان «اصول حکمرانی در حکومت اسلامی» در آبان ماه 1403 منتشر شد.
این کتاب نوشته علی بهادری‌جهرمی و علی فتاحی زفرقندی، پژوهشی جامع و عمیق است که به بررسی مبانی نظری و اصول کاربردی حکمرانی در نظام اسلامی می‌پردازد.
این اثر، با نگاهی دقیق به منابع دینی، فقهی و تاریخی، تلاش می‌کند تا اصول و قواعد بنیادین حکمرانی را در چارچوب اندیشه اسلامی ترسیم کند و نقش آن‌ها را در تحقق عدالت، رعایت مصالح عمومی و حکمرانی اخلاق‌محور روشن سازد.
این کتاب در سه فصل اصلی تدوین شده است که هر یک به جنبه‌های بنیادین و کاربردی حکمرانی در نظام اسلامی می‌پردازد. در ادامه، به‌تفصیل محتوای هر فصل توضیح داده می‌شود:
در فصل اول با عنوان «مبانی و کلیات» نویسندگان پایه‌های نظری و مفهومی حکومت اسلامی و اصول حکمرانی را مورد بررسی قرار می‌دهند. مباحث اصلی عبارتند از: الف) مفهوم و ماهیت حکومت اسلامی: در این بخش، ابتدا تعاریف لغوی و اصطلاحی حکومت و اسلام توضیح داده شده و سپس ماهیت حکومت اسلامی با تأکید بر مفاهیمی همچون حاکمیت الهی و نحوه تحقق آن بررسی می‌شود. ب) مفهوم و جایگاه اصول حکمرانی: نویسنده، اصول حکمرانی را به‌عنوان شاخصه‌هایی برای تحقق شریعت اسلامی و عدالت اجتماعی معرفی می‌کند. جایگاه این اصول در نظام‌های حقوقی و بین‌المللی نیز تحلیل شده است. ج) ضرورت و روش استخراج اصول حکمرانی: این بخش به نقش اجتهاد در استنباط اصول حکمرانی از منابع دینی می‌پردازد. همچنین، دلایل شرعی و عقلی رعایت این اصول در حکومت اسلامی توضیح داده شده است.
فصل دوم این کتاب بر اصول ارزشی حکمرانی اسلامی تمرکز دارد و دو اصل مهم بررسی می‌شوند: 1. اصل لزوم رعایت مصالح عمومی: این اصل بر اهمیت تأمین مصالح جامعه تأکید دارد. نویسنده مفهوم مصالح عمومی را از دیدگاه فقهی و اخلاقی توضیح داده و ضرورت رعایت آن را در موضوعاتی مانند هزینه‌کرد اموال عمومی، جهاد و نرخ‌گذاری کالاها بررسی می‌کند. 2. اصل لزوم رعایت عدالت: عدالت به‌عنوان یکی از ارکان حکمرانی اسلامی تحلیل می‌شود. مبانی الزام به عدالت در قرآن، سنت و آرای فقها بررسی شده و راهکارهای نظری و عملی برای اجرای عدالت ارائه می‌شود. همچنین، به مواردی چون شایسته‌سالاری، رفع تبعیض، و جلوگیری از فساد در نظام اسلامی اشاره شده است.
نویسندگان در فصل سوم به اصول و روش‌های عملیاتی حکمرانی در اسلام می‌پردازند که شامل موارد زیر است: 1. اصل لزوم رعایت گزاره‌های اخلاقی: نویسنده بر ارتباط عمیق میان اخلاق و حکمرانی تأکید دارد. این بخش شامل مفاهیمی همچون خداآگاهی، امانت‌داری، قاطعیت، مهربانی و شجاعت است که باید در رفتار و تصمیم‌گیری حاکمان نمود داشته باشد. 2. اصل لزوم اخذ مشورت: در این بخش، مفهوم مشورت و اهمیت آن در تصمیم‌گیری‌های حکومتی از منظر قرآن، سنت و عقل تحلیل شده است. همچنین، ویژگی‌های مشاوران و محدوده مشورت بررسی شده و نظریه‌های مختلف درباره الزام یا عدم الزام به تبعیت از مشورت تحلیل می‌شود.
کتاب در پایان، ضمن جمع‌بندی مباحث سه فصل، به این نتیجه می‌رسد که حکمرانی در اسلام مبتنی بر اصول ارزشی و روشی است که از دل آموزه‌های دینی و شریعت الهی استخراج شده‌اند. رعایت این اصول می‌تواند مبنای تحقق عدالت، اخلاق‌مداری و رفاه عمومی در جامعه اسلامی باشد.
از جمله ویژگی‌های این کتاب می‌توان به «جامعیت مباحث» که طیفی گسترده از موضوعات مرتبط با حکمرانی اسلامی را پوشش داده و ارتباط آن‌ها با اصول شریعت را بررسی کرده است، «استناد به منابع اصیل» که نویسنده با بهره‌گیری از قرآن، سنت، و دیدگاه‌های فقهی، شالوده‌ای محکم برای تحلیل‌های خود ارائه می‌دهد و «کاربردی بودن مطالب» که راهکارهای نظری و عملی ارائه‌شده در کتاب، قابل استفاده برای سیاست‌گذاران، پژوهشگران و علاقه‌مندان به حقوق عمومی و علوم سیاسی اسلامی است، اشاره کرد.
این کتاب در پاییز 1403 از سوی انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان روانه بازار شده است.
انتهای پیام/