بانک مرکزی با ارسال جوابیه‌ای به گزارش «انتخاب» با عنوان «مرکز پژوهش‌های مجلس: در مرداد ۱۴۰۱ تورم احساس شده توسط مردم ۸۶ درصد بود» پاسخ داده است.
متن این جوابیه به شرح زیر است:
سایت انتخاب در مورخ ۰۸/۰۳/۱۴۰۲ با انتشار گزارشی با عنوان «مرکز پژوهش‌های مجلس: در مرداد ۱۴۰۱ تورم احساس شده توسط مردم ۸۶ درصد بود» بر اساس گزارشی تحلیلی از مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «بررسی دلایل تفاوت درک مردم از تورم و نرخ تورم رسمی» بیان نموده که در مردادماه ۱۴۰۱، میانه نرخ تورم احساس شده توسط مردم ۸۶ درصد بوده است. این در حالی است که بانک مرکزی و مرکز آمار نرخ تورم نقطه به نقطه این ماه را به ترتیب ۴۶ و ۵۱ درصد اعلام کرده‌اند. بر این اساس نتیجه‌گیری نموده است که تفاوت در نرخ تورم احساس شده و نرخ تورم اعلامی نهادهای رسمی موجب خدشه به اعتبار این نهادها و آمارهای رسمی خواهد شد. همچنین عنوان نموده که نهادهای رسمی منتشر کننده آمار تورم باید نرخ تورم احساس شده مردم را نیز اندازه‌گیری کنند تا درک مناسبی از انتظارات تورمی در جامعه داشته باشند. در پایان نیز پیشنهاد نموده است که بهتر است تورم برای گروه‌های جمعیتی شامل مستاجران، فقرا و … مورد محاسبه قرار گیرد.
در پاسخ به این گزارش توضیحاتی به شرح زیر ارائه می گردد که در راستای تنویر افکار عمومی و طبق قانون مطبوعات می بایست در آن سایت در همان صفحه و اندازه قلم منتشر شود:
تورم احساسی (Inflation Perception) یکی از شاخص‌های تورم است که درک و احساس مردم از تورم محقق شده در گذشته (عموماً ۱۲ ماه گذشته) را از طریق افکارسنجی اندازه‌گیری می‌کند. اندازه‌گیری این شاخص به سیاستگذاران اقتصادی (ازجمله بانک مرکزی) این امکان را می‌دهد تا درک بهتری از انتظارات مصرف‌کنندگان نسبت به نرخ تورم به دست بیاورند. در کنار تورم احساسی، تورم انتظاری (Inflation Expectation) نیز شاخصی دیگر از تورم است که رویکردی آینده‌نگر دارد و انتظارات مصرف‌کنندگان نسبت به تحولات تورم در آینده را پایش می‌کند. این شاخص نقشی تاثیرگذار بر سیاست‌های کلان اقتصادی به ویژه سیاست‌های پولی دارد. برای نمونه اگر فعالان اقتصادی (مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان) انتظار افزایش نرخ تورم را در آینده داشته باشند (افزایش تورم انتظاری)، با انتظار کاهش نرخ بهره حقیقی، پس‌انداز را کاهش و مصرف را افزایش می‌دهند. همچنین تحولات تورم انتظاری بر روی تعیین دستمزد هم تاثیرگذار خواهد بود و نیروی کار هنگامی که انتظار افزایش نرخ تورم در آینده را داشته باشد، درخواست افزایش دستمزد خواهد داد. در مجموع پایش تورم‌های احساسی و انتظاری اطلاعات مفیدی را در اختیار بانک مرکزی و سایر سیاستگذاران اقتصادی به منظور اتخاذ سیاست‌های مناسب قرار می‌دهد.
اما سوال اساسی آن است که رابطه تورم احساسی و انتظاری با نرخ تورم محاسبه و اعلام شده به صورت رسمی چگونه است؟ آیا بالاتر بودن نرخ تورم احساسی آنطور که در مطلب سایت انتخاب ادعا شده است، باعث بی‌اعتمادی مردم به نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی یا مرکز آمار می‌شود؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است تجربه کشورهایی که به طور رسمی اقدام به اندازه‌گیری تورم احساسی و انتظاری می‌کنند مورد مطالعه قرار بگیرند. در اتحادیه اروپا تورم‌های احساسی و انتظاری به طور مستمر اندازه‌گیری و گزارش می‌شود. بانک مرکزی اروپا (ECB) در بولتن شماره (۲) سال ۲۰۲۱، ارتباط میان تورم‌های احساسی و انتظاری با نرخ تورم اتحادیه اروپا را مورد بررسی قرار داده که در نمودار زیر ترسیم شده است.
نمودار (۱)- تغییرات در تورم انتظاری، تورم احساسی و تورم در اتحادیه اروپا (درصد)
مأخذ: بانک مرکزی اروپا (ECB).
طبق این مطالعه، یکی از مهمترین دلایل بالاتر بودن تورم‌های احساسی و انتظاری نسبت به تورم، وجود نااطمینانی (Uncertainty) در اقتصاد هست. هنگام افزایش نااطمینانی، مصرف‌کنندگان اعداد رُند شده به بالا (عمدتاً به صورت مضاربی از ۵ یا ۱۰) را اعلام می‌نمایند که این مسئله موجب می‌شود تورم احساسی بالاتر از تورم واقعی اندازه‌گیری شده توسط مراجع رسمی قرار گیرد. همانطور که در نمودار (۲) ملاحظه می‌گردد، هرچه در کشوری شاخص اطمینان مصرف‌کننده افزایش پیدا کند و یا نااطمینانی کمتر باشد، میانگین تورم انتظاری نیز کمتر خواهد بود. کشورهای با نااطمینانی بالاتر، تورم انتظاری بالاتری را نیز گزارش داده‌اند.
نمودار (۲)- ارتباط میان «اطمینان مصرف‌کننده نسبت به تورم» و «تورم انتظاری» در کشورهای عضو اتحادیه اروپا
مأخذ: بانک مرکزی اروپا (ECB).
البته بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که نااطمینانی تنها عامل تاثیرگذار در درک متفاوت اقشار مختلف جامعه از تورم‌های احساسی و انتظاری در مقایسه با تورم رسمی محاسبه شده نیست بلکه عوامل جمعیت‌شناختی (Sociodemographic) همچون جنسیت، سن و میزان تحصیلات پرسش‌شوندگان نیز از عوامل تاثیرگذار هستند. برای نمونه مطالعات نشان می‌دهد که زنان، جوانان و افراد دارای تحصیلات پایین تورم‌های احساسی و انتظاری بالاتری نسبت به بقیه گروه‌های جمعیتی جامعه دارند. به علاوه، مصرف‌کنندگانی که دارای شرایط مالی بهتری هستند و انتظارات مثبتی نسبت به آینده اقتصاد دارند، تورم‌های احساسی و انتظاری را معمولاً کمتر اعلام می‌کنند.
همچنین لازم است اشاره شود که اولاً، در تورم احساسی که بر اساس افکارسنجی از افراد نمونه انجام می‌شود تغییر قیمت کالاها و خدمات نسبت به ماه گذشته و مدت مشابه سال گذشته مورد پرسش قرار می‌گیرد، لذا در زمان پرسش، فرد پرسش‌شونده جزئیات قیمت مربوط به بیست و چهار ماه گذشته را در اختیار ندارد و صرفاً قیمت برخی اقلام را نسبت به مدت مشابه سال قبل مبنای اعلام نظر خود قرار می‌دهد، لذا برای درک بهتر نسبت به موضوع، بهتر است که شاخص تورم احساسی با تورم نقطه به نقطه مقایسه شود و نه تورم دوازده‌ماهه منتهی به هر ماه. ثانیاً، باید توجه داشت که فرد پرسش‌شونده در زمان شرکت در یک طرح افکارسنجی، کالاهای پرمصرف دارای بیشترین افزایش قیمت را در چارچوب سبد مصرفی خود را لحاظ می‌کند در حالی که شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) به عنوان مثال در سال پایه ۱۴۰۰ شامل ۴۰۷ قلم کالا و خدمت است که با در نظر گرفتن ضرایب اهمیت، اقلام کالایی و خدمتی تبدیل به شاخص‌های گروه‌های اصلی و اختصاصی و در نهایت شاخص کل می‌شوند و بر مبنای آن نرخ تورم احصاء می‌شود. بر این اساس لازم به اشاره است که بر مبنای محاسبات بانک مرکزی (در سال پایه ۱۴۰۰) در مرداد ماه سال ۱۴۰۱، نرخ تورم نقطه به نقطه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی و شاخص بهای خوراکي‌ها به ترتیب معادل ۵۵٫۵ و ۷۸٫۷ درصد و بر مبنای محاسبات مرکز آمار ایران برای مناطق شهری به ترتیب معادل ۴۶٫۸ و ۸۳٫۷ درصد بوده است که بسیار به میانه تورم احساسی گزارش شده در طرح افکارسنجی نزدیک می‌باشد که همگی شواهدی دال بر اهمیت مقایسه نتایج افکارسنجی با تورم نقطه به نقطه و همچنین توجه به زیرشاخص‌های اقلام پرمصرف دارای بیشترین افزایش قیمت در نظر فرد پرسش‌شونده می‌باشند. لذا این موارد بایستی در کیفیت افکارسنجی‌های صورت گرفته مورد امعان نظر واقع شود و کلیت این ملاحظات در استنتاج از نتایج افکارسنجی‌ها و مقایسه آن با آمار رسمی مد نظر قرار گیرد.
در مجموع با توجه به تجارب جهانی و همچنین توضیحاتی که در خصوص نتایج افکارسنجی‌های داخلی ارائه شد می‌توان بیان نمود که مطلب مندرج در پورتال خبری انتخاب مبنی بر تاثیر منفی بالاتر بودن تورم احساسی نسبت به تورم رسمی کشور و خدشه‌دار شدن اعتبار مقام پولی، گزاره‌ای لزوماً صحیح و منطبق بر نتایج تحقیقات علمی نمی‌باشد و بالاتر بودن تورم احساسی در سایر کشورها که این شاخص را برای مدت زمان متمادی تولید می‌کنند امری عادی است که بستگی به سطح نااطمینانی در میان فعالان اقتصادی (مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان) و گروه‌های مختلف جمعیتی (زنان، جوانان، سطح تحصیلات و …) دارد.
در خصوص پیشنهاد تولید تورم برای گروه‌های مختلف جامعه همانند مستاجران، فقرا و … باید گفت که هرچند این طرح قابل اجرا می‌باشد اما چنین دسته‌بندی در استانداردهای بین‌المللی برای محاسبه و انتشار تورم وجود ندارد. اما هم اکنون شاخص تورم بر اساس دهک‌های مختلف درآمدی-هزینه‌ای و همچنین به صورت استانی در کشور محاسبه و انتشار می‌باید که به خوبی می‌تواند تورم اصابت شده به هر دهک یا منطقه را ارزیابی کند. برای نمونه در تورم‌های دهکی محاسبه شده، تورم دهک‌های پایین درآمدی-هزینه‌ای مثلا دهک‌های اول تا سوم شاخصی برای تورم خانوارهای بسیار کم‌برخوردار جامعه می‌باشد.
